Τεχνολογια των Εκτυπώσεων

Πληροφοριακά Στοιχεία

 Bίντεο που παρουσιάζει την τεχνική της μεταξοτυπίας σε animation

Η μέθοδος αυτή ονομάζεται και μέθοδος των διάτρητων προτύπων, γιατί το αντίτυπο παράγεται χάρη στη διαπερατότητα που παρουσιάζουν ορισμένα υλικά. Τα υλικά αυτά  χρησιμοποιούνται για να κατασκευαστεί η εκτυπωτική πλάκα, το τελάρο, όπως ονομάζεται. Αυτή, λοιπόν, η επιφάνεια με φωτογραφική ή μηχανική διαδικασία καθίσταται διαπερατή ή μη στα σημεία που επιλέγουμε, ανάλογα με το θέμα. Στη συνέχεια επιχρίεται με μελάνι με τη βοήθεια μίας λαστιχένιας σπάτουλας. Το θέμα αποτυπώνεται στο αντίτυπο, καθώς διαπερατά έχουν γίνει μόνο εκείνα τα σημεία του τελάρου που αντιστοιχούν στο θέμα που πρόκειται να τυπωθεί.

5.2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Η καταγωγή αυτής της μεθόδου εκτύπωσης δεν είναι απόλυτα γνωστή. Παρόλα αυτά είναι γνωστό ότι οι βασικές της αρχές στηρίζονται στις εκτυπώσεις που Κινέζοι και Αιγύπτιοι πραγματοποίησαν, αιώνες πριν, σε εκτυπωτικά υποστρώματα, όπως το ύφασμα και το χαρτί. Η πρώτη επιφάνεια που χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία διάτρητου πρότυπου ήταν χαρτί που είχε καταστεί αδιάβροχο με την επάλειψη λαδιού. Από το χαρτί αυτό αφαιρούνταν με κοπή τα σημεία που επρόκειτο να τυπωθούν. Το χαρτί τοποθετούνταν επάνω στο εκτυπωτικό υπόστρωμα. Με τη βοήθεια βούρτσας και μελάνης η επιφάνεια βουρτσίζονταν. Το χαρτί προστάτευε το υπόστρωμα από τη μελάνη στα σημεία που δεν του είχαν αφαιρεθεί. Αντίθετα, η μελάνη περνούσε από τα αποκομμένα τμήματα του χαρτιού, με την πίεση της βούρτσας στο εκτυπωτικό υπόστρωμα.

Ο πιο κοντινός πρόγονος σε αυτό που σήμερα ονομάζουμε μεταξοτυπία, είναι η μέθοδος που εφάρμοσε ένας Ιάπωνας στα τέλη του 17^ου αιώνα. Για να συγκρατήσει τα τμήματα του χαρτιού που απέμεναν μετά την κοπή, πρόσθεσε στη μέθοδο ένα αραχνοΰφαντο δίχτυ από ανθρώπινα μαλλιά και το κόλλησε στην επιφάνεια των ανοιγμάτων του. Κατά τα άλλα η τεχνική της εκτύπωσης παρέμεινε η ίδια.

Στην Αγγλία, στα μέσα του 19^ου αιώνα, παρουσιάστηκαν αξιόλογα τελάρα μεταξοτυπίας με τη χρησιμοποίηση ειδικής γάζας, ειδικού υλικού, δηλαδή, που συγκρατεί πάνω του το θέμα που πρόκειται να τυπωθεί, για να μεταφερθεί, στη συνέχεια, στο φύλλο του αντιτύπου.

Το 1927 ο Samuel Simon από το Μάντσεστερ πήρε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για την κατασκευή οθονών με φωτογραφική μέθοδο. Από τότε η εξέλιξη της εκτυπωτικής μεθόδου της μεταξοτυπίας είναι μεγάλη.

5.3. Η ΜΕΘΟΔΟΣ

5.3.1. Ο βασικός εξοπλισμός της μεθόδου

Τα κύρια εξαρτήματα που χρησιμοποιούνται για την εφαρμογή της μεθόδου αυτής, είναι τα εξής:

Α. το πλαίσιο, πάνω στο οποίο στηρίζεται η γάζα απαραίτητη προϋπόθεση είναι το υλικό που χρησιμοποιείται για την κατασκευή του, να είναι άκαμπτο στις πιέσεις που του ασκούνται κατά τη διάρκεια της εκτυπωτικής διαδικασίας. Τα πλαίσια κατασκευάζονται σε διάφορα μεγέθη και πάχη, συνήθως από ξύλο, αλουμίνιο, ατσάλι, ή κράματα μαγνησίου. Επάνω στο πλαίσιο τεντώνεται ομοιόμορφα η γάζα.

Β. η γάζα· μπορεί να κατασκευαστεί από διάφορα υλικά, ανάλογα με τις εκτυπωτικές ανάγκες, γιατί το κάθε υλικό παρουσιάζει ιδιαίτερη συμπεριφορά. Παλαιότερα χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά μετάξι (αυτός είναι και ο λόγος που η μέθοδος ονομάζεται μεταξοτυπία). Σήμερα, το μετάξι έχει αντικατασταθεί από συνθετικά υλικά που , λόγω της ελαστικότητάς τους, έχουν ιδιαίτερη αντοχή απέναντι στην τριβή που υφίστανται από τη σπάτουλα, η οποία επιχρίει το μελάνι. Επίσης είναι ανθεκτικά στα μελάνια και στους διαλύτες οι οποίοι χρησιμοποιούνται για την τελική διαδικασία του καθαρίσματος της οθόνης.

Τα πιο συνηθισμένα είδη υφασμάτων είναι το νάιλον, ο πολυεστέρας, το ακρυλικό, ο συνδυασμός σπαντέξ και λίκρας, ο συνδυασμός βαμβακερού με πολυεστέρα (γνωστό ως ζέρσεϊ) και ο ανοξείδωτος χάλυβας.

Κριτήριο για την εκτίμηση της ποιότητας της γάζας είναι ο αριθμός των οπών της ανά εκατοστό. Ο αριθμός αυτός καθώς και το πάχος του νήματος αποδίδονται με τα λατινικά γράμματα S, M, T, HD.Sλεπτές οπές και λεπτή κλωστή           50-70% ανοιχτή επιφάνεια

• S,   λεπτές οπές και λεπτή κλωστή           50-70% ανοιχτή επιφάνεια
• Μ, μέτριες οπές και μέτρια κλωστή         30-40% ανοιχτή επιφάνεια
• Τ,   χοντρές οπές και χοντρή κλωστή        35-40% ανοιχτή επιφάνεια
• HD, πολύ ισχυρή κλωστή (μεταλλικό πλέγμα)20-35% ανοιχτή επιφάνεια

Όσο πιο πυκνή είναι η ύφανση της γάζας, τόσο σταθερότερη είναι.

Γ. η σπάτουλα· αποτελεί το μέσο πίεσης της μελάνης για τη μεταφορά του, δια μέσου της διάτρητης επιφάνειας της οθόνης, στο εκτυπούμενο υλικό. Αποτελείται συνήθως από μία λαβή κατασκευασμένη από σκληρό ξύλο ή μέταλλο και μία λάμα από καουτσούκ. Η επιλογή της σκληρότητάς της εξαρτάται από τη γάζα της οθόνης, τον τύπο των μελανιών που χρησιμοποιούνται για το κάθε είδος εκτύπωσης κ.λ.π. Σημασία έχει και το σχήμα της απόληξης της λάμας (ορθή, καμπυλωτή κλπ), που επιλέγεται ανάλογα με το είδος του εκτυπούμενου υλικού.

Δ. το μελάνι. Το κύριο χαρακτηριστικό των μελανιών που χρησιμοποιούνται στη μεταξοτυπία, είναι ότι αυτά είναι σκεπαστικά, αδιαφανή δηλαδή, σε αντίθεση με αυτά των υπόλοιπων εκτυπωτικών μεθόδων, που είναι διαφανή.

Ε. η εκτυπωτική βάση· είναι η βάση πάνω στην οποία διενεργείται η διαδικασία της παραγωγής αντιτύπων μετά την προετοιμασία της εκτυπωτικής επιφάνειας.

5.3.2. Η κατασκευή της εκτυπωτικής πλάκας

Βασική επιδίωξη στην κατασκευή της οθόνης είναι η απάλειψη της ιδιότητας της διαπερατότητας από τις επιφάνειες της γάζας που δε θα περάσει μελάνη. Αυτό μπορεί να εξασφαλιστεί με δύο τρόπους. Τον άμεσο, σύμφωνα με τον οποίο η οθόνη κατασκευάζεται μηχανικά με το χέρι και τον έμμεσο, κατά τον οποίο η οθόνη κατασκευάζεται με φωτογραφικές μεθόδους.

Α. Η άμεση ή καλλιτεχνική μεταξοτυπία

Ο μεταξοτύπης-καλλιτέχνης επεξεργάζεται με το χέρι τη γάζα, δημιουργώντας διαπερατές και μη επιφάνειες από το μελάνι σ’ αυτή. Μια απλή τεχνική για το σκοπό αυτό βασίζεται στην κατασκευή χάρτινης μάσκας.

Όπως βλέπουμε και στο σχήμα, τοποθετούμε πάνω από το πρωτότυπο ένα ημιδιαφανές χαρτί και με τη βοήθεια κοπιδιού κόβουμε πάνω στο περίγραμμα του θέματος. Όλο μαζί το ημιδιαφανές χαρτί, χωρίς να απομακρύνουμε το κομμάτι που κόψαμε, το τοποθετούμε  κάτω από την επιφάνεια της οθόνης και στη συνέχεια με τη βοήθεια σπάτουλας την επιχρίουμε με μελάνι συμπιέζοντας την επιφάνειά της πάνω στο ημιδιαφανές χαρτί. Το μελάνι διαπερνά τη γάζα και, επειδή έχει κολλώδη υφή, κολλά το ημιδιαφανές χαρτί μαζί με το κομμάτι που κόπηκε πάνω στην οθόνη. Απομακρύνοντας το κομμένο κομμάτι, αποκτούμε μία εκτυπωτική επιφάνεια προστατευμένη από το χαρτί που παρέμεινε κολλημένο.

Στη συνέχεια, επιχρίουμε τη γάζα με μελάνη και με τη βοήθεια σπάτουλας που ασκεί πίεση, υποχρεώνουμε τη μελάνη να περάσει μέσα από τις οπές της γάζας. Η μελάνη στη συνέχεια φτάνει στο υπόστρωμα μόνο μέσα από τις επιφάνειες της γάζας που αντιστοιχούν στα ανοίγματα της χάρτινης μάσκας. Με τον τρόπο αυτό παίρνουμε ικανοποιητικά αποτελέσματα εκτύπωσης, όσον αφορά στα περιγράμματά της, για όσα τυπώματα αντέχει το χαρτί.

 Bίντεο που παρουσιάζει μία από τις τεχνικές της άμεσης μεταξοτυπίας (σεριγραφία)

 Bίντεο που παρουσιάζει μία άλλη τεχνική άμεσης μεταξοτυπίας

Β. Η έμεση  μεταξοτυπία

Το θέμα δε σχεδιάζεται απευθείας στην οθόνη, αλλά αφού μετατραπεί σε φιλμ, μεταφέρεται με φωτογραφικό τρόπο, έμμεσα, σε αυτή.

Στην έμμεση μέθοδο δεν περιοριζόμαστε σε θέματα γραμμικά, αλλά μπορούμε να τυπώσουμε και τονικά (εικόνες). Σε μια πρώτη φάση τα ζωγραφικά, τονικά, γραμμικά θέματα ή αυτά που έχουν σχεδιαστεί με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή γίνονται αντικείμενο επεξεργασίας στο ατελιέ, ώστε να μετατραπούν σε μορφή φιλμ. Ακολουθεί η φωτογραφική μεταφορά των θεμάτων από τα φιλμ στην οθόνη, μία διαδικασία καθαρά φωτοχημική.

Τα στάδια, λοιπόν, της κατασκευής της οθόνης εκτύπωσης είναι τα εξής:

1. Εξασφαλίζεται το ομοιόμορφο τέντωμα της γάζας στο πλαίσιο, συνήθως με τη χρήση κομπρεσέρ αέρος, ώστε να αποφευχθούν ανεπιθύμητα χαλαρώματα.
2. Ειδικό αυτοκόλλητο εφάπτεται στην περίμετρο της οθόνης και κόβονται οι άκρες της γάζας που περισσεύουν.
3.  Φωτοευαίσθητη υδροδιαλυτή στρώση υλικού, με τη βοήθεια ειδικού υποδοχέα, επιχρίεται και στις δύο επιφάνειες της γάζας καθώς αυτή είναι τεντωμένη, και αφήνεται να στεγνώσει.
4. Τοποθετείται στην επιφάνεια της γάζας το φιλμ, ώστε η φωτοευαίσθητη στρώση της γάζας να έρθει σε επαφή με τη φωτοευαίσθητη στρώση του φιλμ.
   Τελάρο και φιλμ σε πλήρη επαφή τοποθετούνται σε ένα ειδικό μηχάνημα για να εκτεθούν στο φώτισμα λάμπας UV, υπεριώδους ακτινοβολίας. Στην ακτινοβολία εκτίθεται εκείνη η επιφάνεια της γάζας που αντιστοιχεί στην επιφάνεια του φιλμ που δεν περιέχει θέμα. Η υπόλοιπη επιφάνεια της γάζας που αντιστοιχεί στο θέμα του φιλμ, προστατεύεται από την ακτινοβολία. Η επιφάνεια, λοιπόν, της οθόνης που εκτίθεται στην ακτινοβολία, γίνεται σκληρή, αδιάλυτη στο νερό και μη διαπερατή από τη μελάνη, καθώς η φωτοευαίσθητη στρώση ενσωματώνεται με αυτή. Η επιφάνεια της φωτοευαίσθητης στρώσης που προστατεύτηκε από την ακτινοβολία, παραμένει υδροδιαλυτή.
5. Το τελάρο πλένεται με νερό και με αυτόν τον τρόπο απομακρύνεται η φωτοευαίσθητη στρώση από την επιφάνεια της γάζας που δεν είχε εκτεθεί στην υπεριώδη ακτινοβολία. Με τον τρόπο αυτό γίνεται διαπερατή από τη μελάνη μόνο αυτή η επιφάνεια. Η εκτύπωση πραγματοποιείται όπως και στην προηγούμενη μέθοδο.

 Bίντεο που παρουσιάζει την τεχνική της έμμεσης μεταξοτυπίας

5.4. ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΜΗΧΑΝΩΝ ΕΚΤΥΠΩΣΗΣ

Οι εκτυπωτικές μηχανές της μεταξοτυπίας μπορούν να ταξινομηθούν με διαφορετικά κριτήρια:

Α. Το πρώτο κριτήριο κατάταξης είναι ο τρόπος τοποθέτησης του εκτυπούμενου υλικού, όταν αυτό εισάγεται για εκτύπωση.

• Επίπεδες μηχανές

Το χαρακτηριστικό αυτών των μηχανών είναι ότι το εκτυπούμενο υλικό και η οθόνη παραμένουν ακίνητα, ενώ σύρεται πάνω στην οθόνη, μια φορά και κατά μία διεύθυνση, η σπάτουλα, προκειμένου η μελάνη να αφήσει το αποτύπωμα του θέματος πάνω στο εκτυπούμενο υλικό.

• Κυλινδρικές μηχανές

Στις μηχανές αυτές το υλικό που προορίζεται για εκτύπωση, τυλίγεται γύρω από έναν ειδικό κύλινδρο, συγκρατούμενο πάνω σ’ αυτόν με απορρόφηση. Οι μηχανές δέχονται εύκαμπτα εκτυπωτικά υλικά μικρού πάχους, αλλά μεγάλης επιφάνειας. Και στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιείται επίπεδη οθόνη. Η διαφορά αυτών των μηχανών με το προηγούμενο είδος είναι ότι η σπάτουλα παραμένει σε σταθερή θέση. Το κινητό μέρος είναι το υπόστρωμα, ο κύλινδρος δηλαδή, ο οποίος τυλίγει το υλικό προς εκτύπωση, και η οθόνη. Η οθόνη πιέζεται καθώς κινείται, στα σημεία που στη δεδομένη χρονική στιγμή διέρχονται από τη σπάτουλα. Έτσι η μελάνη αφήνει το αποτύπωμα του θέματος πάνω στο περιστρεφόμενο από τον κύλινδρο υλικό.

Β. Το δεύτερο κριτήριο κατάταξης των εκτυπωτικών μηχανών της μεταξοτυπίας αφορά το βαθμό της αυτοματοποίησής τους. Έτσι, με βάση αυτό το κριτήριο, έχουμε μηχανές:

• χειροκίνητες: πρόκειται για την απλούστερη των περιπτώσεων, καθώς όλες οι εργασίες γίνονται στο χέρι.

• ημιαυτόματες: στην περίπτωση αυτή μέρος εργασιών, όπως η εισαγωγή και η εξαγωγή του εκτυπούμενου υλικού, γίνονται με το χέρι, ενώ η εκτύπωση γίνεται από μηχανήματα.

• αυτόματες: είναι η πιο εμπορική μέθοδος γιατί όλες οι εργασίες γίνονται αυτοματοποιημένα, γεγονός που εξασφαλίζει μεγάλη ταχύτητα παραγωγής. Συνήθως το είδος αυτό των μηχανών συνοδεύεται και από μία σειρά συστημάτων στεγνώματος των υλικών που τυπώνονται. Τέτοια συστήματα μπορεί να είναι ειδικοί φούρνοι ή θερμαινόμενες αντιστάσεις ή ακόμα και ειδικά ράφια πάνω στα οποία τοποθετείται το εκτυπωμένο υλικό, μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας εκτύπωσης, για να στεγνώσει.

Γ. Τέλος, αναφέρουμε μια ξεχωριστή κατηγορία μηχανών εξειδικευμένη στο να τυπώνει υφάσματα. Η δυνατότητα εκτύπωσης σε ύφασμα είναι ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει η μεταξοτυπία.

Στην κατηγορία των μεταξοτυπικών μηχανών υφασμάτων διακρίνονται τρεις τύποι: μηχανές ειδικές για εκτύπωση

• σε τόπια υφάσματος (μηχανές Roll To Roll),

Εκτύπωση με μηχανή Roll To Roll

• σε υφάσματα που έχουν κοπεί από πατρόν και πρόκειται να πάνε για ράψιμο (μηχανές Oval),

Εκτύπωση με μηχανή Oval

• σε ήδη ραμμένα ρούχα (μηχανές Carousel).

Εκτύπωση με μηχανή Carousel

5.5. Η ΓΕΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ

Η μέθοδος της μεταξοτυπίας ανταποκρίνεται σε μια μεγάλη ποικιλία εφαρμογών. Αυτό οφείλεται στη δυνατότητά της να τυπώνει σε μεγάλη και ιδιόμορφη, από εκτυπωτική άποψη, ποικιλία υλικών, όπως το πλαστικό, το ύφασμα, το ξύλο, το γυαλί, ο μουσαμάς, το δέρμα κ.λ.π. Παράλληλα, εξαιτίας του χαμηλού κόστους της όλης εκτυπωτικής διαδικασίας, η μέθοδος χρησιμοποιείται ευρύτατα. Ζωγράφοι χαράκτες, και καλλιτέχνες γενικότερα, την προτιμούν ως μέθοδο αναπαραγωγής περιορισμένου αριθμού αντιτύπων των έργων τους.

Χειροκίνητη εκτύπωση έμεσης μεταξοτυπίας