Τεχνολογια των Εκτυπώσεων

6.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Bίντεο που αναπαριστά την μέθοδο της βαθυτυπίας

Η Βαθυτυπία (γκραβούρα, ιντάλιο) είναι μία μέθοδος εκτύπωσης, που χρησιμοποιεί ως εκτυπωτική πλάκα ένα χάλκινο κύλινδρο εσώγλυφα χαραγμένο. Κατά τη διαδικασία της εκτύπωσης ο κύλινδρος βαπτίζεται σε δοχείο μελάνης και, καθώς περιστρέφεται, σκουπίζεται από μία σπάτουλα. Η σπάτουλα αφαιρεί τη μελάνη από τις περιοχές που δεν τυπώνονται. Συγχρόνως ο κύλινδρος πιέζεται από έναν κύλινδρο πίεσης. Το εκτυπούμενο υλικό περνά ανάμεσά τους. Το μελάνι της βαθυτυπίας είναι λεπτόρρευστο και στεγνώνει αμέσως μετά την εκτύπωση, μόλις εξατμιστεί το διαλυτικό που έχει χρησιμοποιηθεί μέσα σ’ αυτό, για να ρυθμίσει την πυκνότητά του.

6.2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Ως πρόδρομος της βαθυτυπίας θεωρείται η χαλκογραφία. Η χαλκογραφία είναι η παραδοσιακή βαθυτυπία και εφαρμόζεται για την αναπαραγωγή περιορισμένου αριθμού αντιτύπων.

Πρωτοεμφανίστηκε ως μέθοδος εικονογράφησης στο τέλος του 15^ου αιώνα στην Ευρώπη. Καθώς εξελισσόταν επιλέγονταν συχνότερα, γιατί η μεταλλική επιφάνεια που χρησιμοποιούσε ήταν πιο ανθεκτική από εκείνη του ξύλου της ξυλογραφίας.

Στη χαλκογραφία χρησιμοποιήθηκαν διάφοροι τρόποι για την κατασκευή της πλάκας εκτύπωσης. Ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένοι τρόποι χάραξης:

• με το χέρι.(απευθείας χάραξη με λεπτά και σκληρά εργαλεία όπως το καλέμι)
• με τη χρήση διαβρωτικών χημικών ουσιών (όπως συμβαίνει στη μέθοδο άκουα φόρτε, στη μέθοδο ακουατίντα ή στη μέθοδο μεζοτίντα)
• με φωτοχαρακτική
• με μικτές τεχνικές.

Στη χαλκογραφία η εκτυπωτική πλάκα ήταν εσώγλυφη και επίπεδη. H επιφάνεια αυτή μελανώνονταν και στη συνέχεια με τη βοήθεια υφάσματος ή μαλακού χαρτιού απομακρύνονταν η παραπανίσια ποσότητα μελανιού. Ένα υγρό χαρτί τοποθετούνταν πάνω σε αυτή και πιέζονταν με δύναμη. Ένας κύλινδρος πίεσης κυλώντας σε τέλεια επαφή με το εκτυπούμενο υλικό, ολοκλήρωνε την εκτύπωση.

Η άμεση εκτύπωση του υλικού πάνω στην εκτυπωτική πλάκα, επέβαλλε τη χάραξη του θέματος σε καθρεπτισμένη μορφή. Η χαλκογραφία χρησιμοποιήθηκε τα πρώτα χρόνια της επινόησής της κυρίως από καλλιτέχνες, που βρήκαν μία μέθοδο για να παράγουν σε περιορισμένο αριθμό τις εργασίες τους.

Μερικά από τα χαλκογραφικά έργα στα οποία αξίζει να γίνει αναφορά, είναι Το Άγιο Όρος του Θεού (1447 Φλωρεντία), η εικονογράφηση της Θείας Κωμωδίας του Dante από το Μπάτζο Μπαλτίνι (1481) με σχέδια του Μποτιτσέλι, διάφορα λευκώματα, χάρτες κ.λ.π., κυρίως από Ιταλούς καλλιτέχνες όπως ο Αντώνιο Πολαϊουντόλο (Antonio Pollaiudolo), ο Αντρέα Μαντένια (Andrea Mantegna), o Παρμιτσανίνο (Parmizanino) κ.λ.π.

Ωστόσο, στην παραγωγική διαδικασία η χαλκογραφία δεν αποδείχθηκε ιδιαίτερα αποδοτική μέθοδος. Ύστερα, λοιπόν, από πειραματισμούς εξελίχθηκε στη σημερινή βαθυτυπική μέθοδο εκτύπωσης, εφευρέτης της οποίας θεωρείται ο Βιεννέζος Καρλ Κλιτς (Karl Klitsch),ενώ η χαλκογραφία χρησιμοποιείται σήμερα σχεδόν αποκλειστικά από τους καλλιτέχνες-χαράκτες. Ωστόσο σήμερα πια υπάρχουν και σύγχρονες χαλκογραφικές μηχανές.

 Παραδοσιακές τεχνικές χαλκογραφίας

 Χάραξη με το χέρι σε χαλκογραφία κι εκτύπωση σε πρέσα

6.3. Η ΜΕΘΟΔΟΣ

6.3.1. Ο βασικός εξοπλισμός της μεθόδου

Η βασική μονάδα της βαθυτυπικής μηχανής είναι ο πύργος. Κάθε χρώμα τυπώνεται σε διαφορετικό πύργο εκτύπωσης. Μια εκτυπωτική μηχανή βαθυτυπίας αποτελείται συνήθως από έξι ως οκτώ πύργους. Τα βασικά μέρη ενός πύργου είναι τα εξής:

α) το σύστημα μελάνωσης που περιλαμβάνει:

• τη σκάφη του μελανείου, μέσα στην οποία βαπτίζεται ο εκτυπωτικός κύλινδρος. Το μελάνι καλύπτει ολόκληρη την επιφάνεια του κυλίνδρου και όχι μόνο την εσώγλυφη επιφάνειά του,
• μία αντλία, η οποία εξασφαλίζει ομοιόμορφη κατανομή του μελανιού στην επιφάνεια του κυλίνδρου,
• ένα σύστημα ψύξης, υπεύθυνο για τη διατήρηση της θερμοκρασίας σε σταθερά και χαμηλά επίπεδα.

β) η κυρίως εκτυπωτική μονάδα η οποία αποτελείται:

• από τον κύλινδρο εκτύπωσης,
• από έναν ή περισσότερους κυλίνδρους πίεσης του εκτυπούμενου υλικού πάνω στον κύλινδρο εκτύπωσης. Στις εκτυπωτικές μηχανές μικρού πλάτους η πίεση ασκείται από έναν μόνο κύλινδρο. Στις μεγαλύτερες μηχανές η εκτυπωτική μονάδα περιλαμβάνει και έναν ακόμα βοηθητικό κύλινδρο για την καλύτερη κατανομή της πίεσης σε ολόκληρη την επιφάνεια του εκτυπούμενου υλικού. Ωστόσο, όμως, υπάρχουν και πιο σύνθετες εκτυπωτικές μονάδες, οι οποίες διαθέτουν περισσότερους από έναν βοηθητικούς κυλίνδρους πίεσης.

γ) τα μαχαίρια

Είναι σχετικά εύκαμπτες σπάτουλες, τόσες στον αριθμό, όσοι είναι και οι κύλινδροι εκτύπωσης. Τα μαχαίρια έχουν διάφορα σχήματα και τοποθετούνται σε διαφορετικές γωνίες στήριξης. Τόσο το σχήμα τους όσο και οι γωνίες στήριξης διαφοροποιούνται ανάλογα με τις ταχύτητες εκτύπωσης, κατά περίπτωση. Ρόλος τους είναι η απομάκρυνση του μελανιού από τις περιοχές του εκτυπωτικού κυλίνδρου που δεν έχουν θέμα για εκτύπωση.

δ) το στεγνωτικό σύστημα της μελάνης.

Κάθετα στην επιφάνεια του υλικού εκτύπωσης μία σειρά από ακροφύσια διοχετεύει αέρα για να εξασφαλιστεί το στέγνωμα, ενώ συγχρόνως ο απαγωγός  (ειδικός απορροφητήρας)  απορροφά τις αναθυμιάσεις των διαλυτών, που ανακατεύονται μέσα στη μελάνη για να ρυθμίζουν την πυκνότητά της.

6.3.2. Η μορφή του εκτυπωτικού κυλίνδρου

Στον εκτυπωτικό κύλινδρο της βαθυτυπίας κατασκευάζονται διαδοχικές εσώγλυφες επιφάνειες (κυψέλες), οι οποίες αποδίδουν το θέμα διαφορετικά απ’ ότι στη χαλκογραφία. Η χάραξη των κυψελών γίνεται κατά τέτοιον τρόπο, ώστε αυτές από τη μια να κατακρατούν τη μελάνη, και από την άλλη να αντέχουν στις χημικές οξειδώσεις των διαλυτικών που αυτή περιέχει για τη ρύθμιση της πυκνότητάς της.

Παράλληλα, τα διαστήματα που υπάρχουν μεταξύ των κυψελών, είναι τέτοια, ώστε η μορφή της εκτυπωτικής πλάκας να μην αλλοιώνεται από την σπάτουλα. Οι κυψέλες είναι κατασκευασμένες κατά τέτοιον τρόπο ώστε να μην έχουν την ίδια διεύθυνση διάταξης με τη διεύθυνση που κινείται η ελαστική σπάτουλα απομάκρυνσης του μελανιού. Αυτό εξασφαλίζει τη μεγαλύτερη αντοχή τόσο της σπάτουλας, όσο και των κυψελών του εκτυπωτικού κυλίνδρου.

6.3.3. Τα είδη των κυψελών των εκτυπωτικών κυλίνδρων

Οι κύλινδροι ανάλογα με τη μορφή που έχουν οι κυψέλες χωρίζονται σε κυλίνδρους με κυψέλες:

ίσου εμβαδού, διαφορετικού βάθους (συμβατική μορφή κυψελών)

Στην περίπτωση αυτή, στον εκτυπωτικό κύλινδρο εγχαράσσονται τετράγωνες κυψέλες ίσου εμβαδού, αλλά διαφορετικού βάθους. Έτσι, τα φωτεινά σημεία του θέματος που θα εκτυπωθεί, τα αποδίδουν κυψέλες μικρού βάθους, που αφήνουν πολύ λεπτό στρώμα μελανιού, ενώ τα σκοτεινά σημεία του κυψέλες αρκετά βαθύτερες. Οι κύλινδροι συμβατικής μορφής είναι οι πρώτοι που χρησιμοποιήθηκαν στη βαθυτυπία.

διαφορετικού εμβαδού, ίδιου βάθους

Οι κύλινδροι σε αυτή την περίπτωση περιλαμβάνουν κυψέλες που έχουν ίδιο βάθος αλλά διαφορετικό εμβαδόν. Χρησιμοποιούνται κυρίως για την εκτύπωση ειδών συσκευασίας.

διαφορετικού εμβαδού, διαφορετικού βάθους (ανεστραμμένη μορφή κυψελών)

Το σύστημα αυτό χάραξης αναπτύχθηκε για την πιστότερη απόδοση των θεμάτων στην εκτύπωση, ειδικά αυτών που περιέχουν εικόνες. Οι κυψέλες διαφοροποιούνται μεταξύ τους τόσο ως προς το εμβαδόν τους, όσο και ως προς το βάθος τους. Οι κύλινδροι που έχουν αυτή τη μορφή χρησιμοποιούνται για εκτυπώσεις σε περιοδικά, εφημερίδες.

6.3.4. Οι σύγχρονες μέθοδοι χάραξης των βαθυτυπικών κυλίνδρων

Για τη βιομηχανική κατασκευή βαθυτυπικών κυλίνδρων διάφορες μέθοδοι εφαρμόζονται. Οι πιο σύγχρονοι τρόποι χάραξης γίνονται είτε με ηλεκτρομηχανική διαδικασία είτε με λέιζερ.

Α. Χάραξη με ηλεκτρομηχανική διαδικασία.

Στη μέθοδο αυτή χρησιμοποιούνται δύο κύλινδροι. Στον έναν τοποθετείται το πρότυπο που φέρει το θέμα και έχει μετατραπεί σε φιλμ και ο δεύτερος δέχεται χάραξη για να διαμορφωθεί σε εκτυπωτική επιφάνεια. Το φιλμ τοποθετούμενο στον πρώτο κύλινδρο (κύλινδρο ανάγνωσης), φωτίζεται καθώς περιστρέφεται. Ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής διαβάζει με τη βοήθεια της φωτεινής δέσμης που αντανακλάται από τις σχεδιασμένες περιοχές του φιλμ, τις πληροφορίες του θέματος που βρίσκονται στο πρότυπο. Τις πληροφορίες αυτές τις μεταφράζει σε πίεση που ασκείται πάνω σ’ έναν κόφτη με κεφαλή διαμαντιού. Η κεφαλή κινείται και χαράζει το δεύτερο κύλινδρο στα σημεία του θέματος. Έτσι με βάση τις πληροφορίες που λαμβάνονται από το θέμα του φιλμ, χαράσσεται και ο κύλινδρος εκτύπωσης.

Ηλεκτρομηχανική χάραξη σε κύλινδρο βαθυτυπίας

Β. Χάραξη με τη βοήθεια λέιζερ

Σε αυτή τη μέθοδο, πρώτα γίνεται κατεργασία του κυλίνδρου που προορίζεται για εκτυπωτική επιφάνεια, με οξύ, ώστε αυτός να γίνει τραχύς. Έπειτα ο κύλινδρος καλύπτεται με λείο πλαστικό υλικό. Με την ίδια διαδικασία που διαβάζεται το πρότυπο στην προηγούμενη μέθοδο, διαβάζεται και σε αυτή, με τη διαφορά ότι εδώ ο υπολογιστής καθοδηγεί μία δέσμη λέιζερ, που αφαιρεί όσα κομμάτια της πλαστικής κάλυψης αντιστοιχούν στην επιφάνεια του θέματος. Ύστερα απ’ αυτό ο κύλινδρος διαβρώνεται με ειδικούς ηλεκτρολύτες στα σημεία που το πλαστικό κάλυμμα έχει αφαιρεθεί και ακολουθούν χημικές κατεργασίες για την αύξηση της αντοχής του (χρωμίωση).

 Bίντεο που δείχνει τη λειτουργία μιας σύγχρονης βαθυτυπικής μηχανής

6.4. ΟΙ ΒΑΘΥΤΥΠΙΚΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ

Οι μηχανές βαθυτυπίας κατατάσσονται σε κατηγορίες με βάση δύο κριτήρια. Το πρώτο κριτήριο είναι ο τρόπος τροφοδοσίας του υλικού που πρόκειται να τυπωθεί. Αν και οι περισσότερες βαθυτυπικές μηχανές κατασκευάζονται για να τυπώνουν ρολό, ωστόσο υπάρχουν και κάποιες μηχανές που τυπώνουν ξεχωριστά φύλλα.

Το δεύτερο κριτήριο είναι ο αριθμός των χρωμάτων που τυπώνονται με ένα πέρασμα από τη μηχανή. Με δεδομένο ότι ο συνηθέστερος αριθμός πύργων που χρησιμοποιεί μια εκτυπωτική μηχανή βαθυτυπίας είναι έξι με οκτώ και κάθε πύργος χρησιμοποιείται για ένα χρώμα, με ένα πέρασμα τυπώνονται έξι με οκτώ  χρώματα.

6.5. Η ΓΕΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ

Η τεχνολογική ανάπτυξη καθιερώνει σταθερά τη βαθυτυπία στο χώρο των γραφικών τεχνών, ιδιαίτερα στον τομέα των εκτυπώσεων ειδών συσκευασίας και σε αυτόν των εκδόσεων. Τα πλεονεκτήματά της είναι τα ακόλουθα:

• Η βαθυτυπία είναι ιδανική για εκτυπώσεις που απαιτούν υψηλή ποιότητα και μεγάλες ταχύτητες.
• Η απόδοση του χρώματος σε όλη τη διάρκεια της εκτύπωσης είναι σταθερή και ικανοποιητική, ακόμα και σε υλικά χαμηλής ποιότητας.
• Ειδικά η ανεστραμμένη μορφή των κυψελίδων εκτύπωσης, που κατά κύριο λόγο χρησιμοποιούνται σήμερα στη βαθυτυπία, αποδίδει καλύτερα εκτυπωτικά αποτελέσματα από ό,τι η όφσετ, η ανταγωνιστική της μέθοδος.
• Η βαθυτυπία απαιτεί τη λιγότερη απώλεια υλικού για την προετοιμασία της εκτύπωσης. Η «φύρα» αυτή είναι διπλάσια στην εκτυπωτική διαδικασία της όφσετ.
• Οι κύλινδροι της βαθυτυπίας είναι εξαιρετικά ανθεκτικοί και μπορούν να τυπώσουν μεγάλο αριθμό αντιτύπων.

Ως μειονεκτήματα της μεθόδου θεωρούνται ο χρόνος που απαιτείται για την κατασκευή του εκτυπωτικού κυλίνδρου και για την αντικατάστασή του κατά την εκτυπωτική διαδικασία, καθώς επίσης και το υψηλό κόστος κατασκευής του. Αυτός είναι και ο λόγος που η βαθυτυπία δεν προτιμάται ως μέθοδος εκτύπωσης για σχετικά μικρό αριθμό αντιτύπων (κάτω από 200.000).

Η βαθυτυπία, λοιπόν, βρίσκει εφαρμογές σε εκτυπώσεις:

• ειδών συσκευασίας (τσάντες, κουτιά, περιτυλίγματα δώρων, ετικέτες, εύκαμπτα υλικά κ.λ.π.)
• εφημερίδων, περιοδικών, καταλόγων κ.λ.π.
• ειδικών υλικών, όπως ταπετσαρίες, βινύλιο κ.λ.π.